Ukrayna-Türkiye İlişkilerinin Kurulması

Ukrayna ve Türk halkları arasındaki ilişkiler eski zamanlara dayanmaktadır. İlk anlaşma, 1649 yılında Ukrayna’nın kozakları ile Osmanlı İmparatorluğu arasında imzalanmıştır. Bu anlaşmaya göre Ukrayna gemileri, Karadeniz’de seyrüsefer serbestisi ve Türk boğazlarından geçme hakkı kazanmıştı. Ayrıca Ukraynalı tüccarlar 100 yıl süreliğine tüm gümrük harçları ve diğer vergilerden muaf tutuluyordu.

Aynı zamanda Türkiye 1918 yılında Ukrayna Halk Cumhuriyeti’ni tanıyan ilk ülkelerden biri olmuştur. Akabinde iki ülke karşılık olarak diplomatik temsilciliklerini açmıştı.

Yakın tarihte Türkiye Cumhuriyeti Ukrayna’nın bağımsızlığını 16 Aralık 1991 tarihinde tanımıştı. 3 Şubat 1992’de Ukrayna ile Türkiye Arasında Diplomatik İlişkilerin Tesis Edilmesine Dair Protokol imzalanmıştı. 3 Nisan 1992’de Türkiye Cumhuriyeti Kyiv Büyükelçiliği açılmıştır. 3 Ocak 1993’te de Ukrayna’nın Ankara Büyükelçiliği Ankara’da faaliyete başlamıştır. Bunun yanı sıra Türkiye’de Ukrayna’nın İstanbul Başkonsolosluğu ve Ukrayna’nın Antalya Konsolosluğu faaliyet göstermektedir.

Türkiye’nin de Ukrayna’da Kyiv Büyükelçiliği ve Odesa Başkonsolosluğu faaliyet gösteriyor.

Ukrayna ile Türkiye arasındaki iyi komşuluk ilişkilerinin temeli, 4 Mayıs 1992 tarihli Ukrayna ile Türkiye Cumhuriyeti Arasındaki Dostluk ve İşbirliği Anlaşması ve 2 Mayıs 2004 tarihli Ukrayna Bakanlar Kurulu ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Genişletilmiş İşbirliği Ortak Eylem Planı gibi uluslararası belgelerle atılmıştır.

Ukrayna-Türkiye Yüksek Düzeyli Stratejik Konseyi’nin (YDSK) kurulmasına dair 25 Ocak 2011 tarihinde imzalanan Ortak Bildiri, iki ülke arasındaki ilişkileri stratejik ortaklık düzeyine yükseltip uygulama mekanizmasını belirlemiştir.

Ukrayna ve Türkiye arasındaki ilişkiler, gerek ikili, gerekse çok taraflı formatta karşılıklı güven, iyi komşuluk ve stratejik ortaklık temelinde dinamik bir şekilde gelişip destek ve karşılıklı yararlı işbirliğinin yanı sıra Karadeniz Bölgesinde güven ve istikrarın sağlanmasını amaçlamaktadır. İki ülke, ticari ve ekonomik, güvenlik, savunma sanayii, eğitim, bilim ve diğer alanlarda etkileşimin derinleştirilmesi için adımlar atmaktadur.

Türkiye, Ukrayna’nın egemenliği ve toprak bütünlüğünü destekleyip Mart 2014’de Kırım’da yapılan sözde referandumu kınadı ve BM GK’nun 2014 tarihli ‘Ukrayna’nın Toprak Bütünlüğü’, 2014-2019 tarihli ‘Özerk Kırım Cumhuriyeti ve Sevastopol Şehrinde İnsan Hakları Durumuna İlişkin’ ve 2018, 2019 tarihli Rusya’nın Kırım, Karadeniz ve Azak Denizi askerileştirmesi hakkında kararların eş yazarı olmuştur. Resmi Ankara, Kırım Tatar halkının hakları başta olmak üzere geçici olarak işgal altındaki Kırım’da insan haklarının korunması meselesine dikkat etmektedir.

Üst Düzey Diyalog

Ukrayna ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki siyasi diyalog kapsamındaki temasların yoğunluğu çok yüksek, çünkü iki devlet gerek coğrafik konum, gerek aktif insanlar arası temaslar, gerekse ekonomi ve ticaret, ulaşım, enerji, savunma sanayii ve diğer alanlarda karşılıklı yararlı işbirliğini geliştirme niyeti açısından birbirinin menfaat yörüngesinde bulunuyorlar. Somut sonuçlar elde etmek amacıyla her sene iki Cumhurbaşkanın başkanlığında Yüksek Düzeyli Stratejik Konsey Toplantısı düzenleniyor, Dışişleri Bakanları Stratejik Planlama Ortak Grubu ve uluslararası faaliyetler kapsamında aktif diyaloğu sürdürüyor, aktif sektörel diyalog devam ediyor.

Böylece, Cumhurbaşkanları düzeyindeki görüşmeler 9 Nisan 2018 (İstanbul), 12 Haziran 2018 (Eskişehir), 12 Temmuz 2018 (Brüksel, NATO), 27 Eylül 2018 (New York, BM GK), 3 Kasım 2018 (İstanbul, YDSK 7. Toplantısı), 5-6 Ocak 2019 (İstanbul), 7-8 Ağustos 2019 (Ankara), 3 Şubat 2020 (Kyiv, YDSK 8. Toplantısı), 16 Ekim 2020 (İstanbul).

7-8 Ağustos 2019’da Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelenskyy Türkiye Cumhuriyeti’ne (Ankara, İstanbul) ziyarette bulundu. Söz konusu ziyaret sırasında Cumhurbaşkanı Zelenskyy Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüştü. Bu görüşme sonucunda iki Cumhurbaşkanı, ikili işbirliğinin öncelikli alanlarında somut sonuçlar elde etmek amacıyla gerekli teşvikleri sağlamaya hazır olduklarını teyit ettiler.

3 Şubat 2020’de Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Yüksek Düzeyli Stratejik Konsey’in 8. Toplantısını düzenlemek amacıyla Kyiv’i ziyaret etti. Bu ziyaret esnasında iki ülke lideri, ikili gündemin konularını ele alıp stratejik ortaklığın derinleştirilmesine ve stratejik öneme sahip alanlarda somut sonuçların elde edilmesine yönelik öncelikli adımlarını belirlediler.

Hükümet düzeyinde, 10-14 Nisan 2018’de Ankara’da Ukrayna-Türkiye Hükümetlerarası Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu gerçekleşti. 9 Temmuz 2018’de Ukrayna Başbakanı, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’nın göreve başlama törenine katılmak üzere Ankara’yı ziyaret etti. 20 Mayıs 2019’da Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelenskyy’nin göreve başlama töreni vesilesiyle Kyiv’i ziyaret etti.

Dışişleri Bakanları düzeyinde, 29-31 Mart 2018’de Ankara’da Stratejik Planlama Ortak Grubunun 6. Toplantısı düzenlendi. 25-26 Nisan 2018’de Ukrayna ve Türkiye Dışişleri Bakanları Ankara’da müzakereler yapıp 7 Haziran 2018’de Ankara’da ortak iftara katıldılar. 1 Şubat 2019’da Odesa’da Stratejik Planlama Ortak Grubunun 7.Toplantısı gerçekleşti. 3 Temmuz 2020’de de Antalya’da Stratejik Planlama Ortak Grubunun 8.Toplantısı yapıldı.

Parlamentolararası İşbirliği

Parlamentolar arası diyaloğun geliştirilmesi, 1992’de Ukrayna ile Türkiye Cumhuriyeti arasında tesis edilen diplomatik ilişkilerin önemli unsurudur. Bu etkileşimi güçlendirmek amacıyla Parlamento Başkanları, Yardımcıları ve Ukrayna Parlamentosu (Verkhovna Rada) ile TBMM Komite Başkanları görüşüyorlar.

Üst Düzey İkili Mekanizmalar

Ukrayna-Türkiye Yüksek Düzeyli Stratejik Konseyi’nin (YDSK) kurulmasına dair 25 Ocak 2011 tarihinde imzalanan Ortak Bildiri, iki ülke arasındaki ilişkileri stratejik ortaklık düzeyine yükseltmiştir. Ukrayna-Türkiye ilişkilerinde en üst mekanizma olan YDSK ikili ilişkilerin stratejisini ve temel yönlerini belirtip önemli alanlarda önemli projelerin koordinasyonunu yapmaktadır. Belirtilen mekanizmanın başkanlığını iki ülke Cumhurbaşkanı tarafından üstlenmekle beraber toplantıları her yıl düzenlenmektedir.

Ukrayna-Türkiye Yüksek Düzeyli Stratejik Konseyi’nin birinci toplantısı Ankara’da 22 Aralık 2011’de gerçekleşip ikincisi 13 Eylül 2012’de Kyiv’de, üçüncüsü 9 Ekim 2013’te Ankara’da, dördüncüsü 20 Mart 2015’te Kyiv’de, beşincisi 9 Mart 2016’da Ankara’da, altıncısı 9 Ekim 2017’de Kyiv’de, yedincisi 3 Kasım 2018’de İstanbul’da, sekizincisi ise 3 Şubat 2020’de Kyiv’de yapıldı.

Ukrayna ve Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlarının eş başkanlığındaki Stratejik Planlama Grubu (SPG) YDSK toplantılarına hazırlık yapmak için oluşturulan mekanizmadır.

Hükümetlerarası Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu, Ukrayna ve Türkiye Hükümetleri tarafından belirlenen eş başkanlarının başkanlığında düzenli olarak toplanmaktadır. Söz konusu Komisyonun 11. Toplantısı 12 Nisan 2018’de Ankara’da yapıldı.

Ukrayna ve Türkiye Cumhuriyeti Savunma Bakan Yardımcılarının eş başkanlığındaki Savunma Sanayi İşbirliği Ortak Komisyonu da tarafların anlaştığı tarihlerde düzenli olarak toplanmaktadır. Belirtilen Komisyonun 7. Toplantısı 22-23 Ocak 2020 tarihlerinde Kyiv’de yapılmıştır.


https://turkey.mfa.gov.ua/tr/isbirligi/ukrayna-turkiye-siyasi-iliskileri